Құрметті емделушілер!

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің және «Денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 27 сәуірдегі №272 бұйрығының негізінде «Облыстық жедел медициналық көмек орталығы» ШЖҚ КМК келесі мемлекеттік қызмет түрлерін көрсетеді:

Мемлекеттік қызметтер тізімі

«Дені сау ұлт-мықты мемлекет»/

Жедел жәрдем келгенге дейін жазатайым оқиға болған жағдайда үйде не істеуге болады

1. Жүрек ұстамасына алғашқы көмек.

Егер зардап шегуші кенеттен ес-түссіз құлап кетсе:

1. Оны айғалап шақырыңыз, ол дем алағанын тез анықтауға тырысыңыз, егер білсеңіз -ұйқы артериясындағы пульсті анықтаңыз.
2. Если дыхания и пульса нет положите пострадавшего на пол. Егер тыныс алу және пульс болмаса, зардап шегушіні еденге жатқызыңыз.
3. Жанама жүрек массажын бастаңыз:қолыңызды оның кеуде қуысының ортасына қойыңыз, шынтақтарыңызды түзу ұстап, секундына 2 рет басу жиіктілігімен 5 см тереңдікке төс сүйекке қатты қысым жасаңыз, ЖМК келгенге дейін үзілмей.

2. Себеп «кеудедегі ауырсыну»

1. Басын жоғары көтеріп науқасты жатқызыңыз.
2. Таза ауа ағынын қамтамасыз етініз.
3. Тіл астына нитроглицерин таблеткасын беріңіз, 5 минуттан кейін қайталаңыз, үш ретке дейін.
4. Ұзақтығы 15 минуттан артық болса, аспирин таблеткасын шайнауға беріңіз.
5. Барлық жазбаларды, амбулаториялық карталарды дайындаңыз.

3. Аяқ-қолдардың біреуінің сынуы болған кезінде алғашқы көмек.

Есіңізде болсын, сынған аяқ-қолмен кенеттен қозғалу болмайды, оны тартуға немесе бұруға да рұқсат берілмейді. Ашық сынғанда сүйек сынықтарын жараға итеруге тыйым салынады.

Зақымдалған аяқ-қолдарға ыңғайлы жағдай жасау керек. Ашық сыну кезінде жараға таза майлық немесе қол орамал салу керек. Зардап шегушіге ауырсынуды басатын дәрі беріңіз (жасына сәйкес).

4. Күн тию немесе ыстық өту кезіндегі алғашқы көмек.

Ыстық әсерін тез жою керек, яғни, зардап шегушіні қызып кету аймағынан шығарыңыз немесе алып шығыңыз. Көлеңкеде ашық жерге жатқызыңыз, сыртқы киімнен босатыңыз. Бет пен денені суық сумен ылғалдандыру керек. Басқа және үлкен тамырлардың проекциясындағы (мойын, ішек қатпарлары) дененің бөліктеріне мұз немесе суық су құйылған көпіршікті салыңыз. Сонымен қатар, зардап шегушіні жиі желпу, көп сусын беру керек.

5. Аяқ-қолды қан кетумен жарақаттау кезіндегі алғашқы көмек.

Капиллярлық қан кету кезінде қан жоғалту біршама аз болады. Мұндай қан кетуді қан кететін аймаққа таза дәке, дәке үстіне мақта жүнінің қабатын салып, жараны байлау арқылы тез тоқтатуға болады. Егер қолыңызда дәке немесе таңғыш болмаса, онда қан кететін жерді таза орамалмен байлауға болады.

Көктамырдан қан кету қысым таңғышымен жақсы тоқтатылады. Қан кету аймағында таза дәке қолданылады, оның үстіне ‒ жайылған таңғыш немесе бірнеше рет бүктелген дәке, төтенше жағдайларда ‒ бүктелген таза қол орамал. Мұндай қысым затты жараға таңғышпен басқан кезде қан кету тоқтайды. Егер қомек көрсетушінің қолында қысым таңғышы болмаса және зардап шеккен адамның зақымдалған тамырынан қатты қан кетсе, қан кететін жерді саусақтарыңызбен дереу басу керек. Қол тамырынан қан кету кезінде кейбір жағдайларда қолыңызды жоғары көтеру жеткілікті болады.

Артериялық қан кетуді қысым таңғышымен де тоқтатуға болады. Жамбас немесе иық артериясынан артериялық қан кетуді тоқтату үшін бұрау қолданылады, ол аяқ-қолға қан кету орнынан бірден жоғары салынады. Егер қолыңызда стандартты бұрау болмаса, оның орнына импровизацияланған бұрауды қолдануға болады ‒ шарф, қол орамал, галстук, ілмектер. Зардап шеккен адамды екі сағат ішінде арнайы хирургиялық емдеу үшін медициналық мекемеге жеткізу керек.

6. Қаңғыбас ит тістеген кезде алғашқы көмек.

Егер жарадан қатты қан кетсе, алдымен қан кетуді тоқтату керек. Содан кейін тістеген жерін үш пайыздық сутегінің асқын тотығы ерітіндісімен емдеңіз және таза, құрғақ таңғышты тағыңыз.  

7. Тыныс алу жолына бөгде зат түскен кезде алғашқы көмек.

Мүмкіндігінше зардап шегушіге қатты және күрт жөтелу ұсынылады. Егер ол мұны істей алмаса, ауыз қуысын тексеріп, жұтқыншақтан бөтен денені саусақпен шығаруға тырысу керек. Оң нәтиже болмаған жағдайда тыныс алуды қиындататын затты механикалық қағып алу керек. Бұл үшін:

1. көмек көрсетуші зардап шегушінің артында тұрады;
2. екі қолды бір жұдырыққа қысып, бас бармақтарымен зардап шеккен адамның кіндіктен сәл жоғары ортаңғы сызық бойымен семсер тәрізді өсік ұшынан әлдеқайда төмен басады;
3. жоғарыға бағытталған жылдам итергіш қозғалыстармен зардап шегушінің ішін басыңыз;
4. итеру бөлек, анық орындалуы керек, бөтен дене жойылғанша.

Мұны 1 жасқа дейінгі балаларда былай жасайды ‒ баланы етпетінен жатқызады, көмек көрсетушінің білегіне бетімен қаратып, ол баланың басы мен мойнын сұқ және ортаңғы саусақтарымен бекітеді. Көмек беруші білегін 60° төмен түсіреді және оң қол алақанының шетімен баланың жауырындары арасына төрт қысқа соққы береді.

8. Қайнаған суға күйген кезде алғашқы көмек.

Ең алдымен, зақымдайтын факторды тоқтату керек (яғни, дымқыл киімді алып тастаңыз). Содан кейін зардап шеккен беттің бөлігін ағынды сумен 10-15 минут салқындатыңыз. Осыдан кейін оны стерильді немесе таза жаялықпен (парақпен) жабыңыз. Есіңізде болсын, күйдірілген бетті майлармен майлауға, сондай-ақ күйік көпіршіктерін ашуға болмайды.

9.Электр тогының соғуына алғашқы көмек.

Электр тогының соғуынан зардап шеккен адамға жақындамас бұрын, көмек беруші өзінің қауіпсіздігі туралы қамқорлық жасауы керек (ток көзін өшіру, зардап шеккеннің денесінен сымды ағаш затымен алып тастау және т.б.). Егер тексеру кезінде зардап шеккен адамның ұйқы артериясында пульсі болмаса, дереу жасанды тыныс алуды және жанама жүрек массажын бастау керек. Егер ессіз болмаса, бірақ пульс болса, зардап шеккен адамның басын қисайтып, аузын тазалап, басына суық зат салып, сондай-ақ электрлік күйіктер мен жараларға(егер олар бар болса) таңғыштар салу керек.

10. Эпилепсия ұстау кезде алғашқы көмек.

Науқастың басын  бұрып жатқызу керек. Мойын мен кеудедегі киімді ағытып алыңыз, шабуыл кезінде науқас тілін тістемеуі үшін тістердің арасына орамал салыңыз. Маңдайға суық компресс қойыңыз.

11. Ауруханаға дейінгі кезеңде балалардағы өткір улану.

Жазатайым оқиғалар мен уланулар бүкіл әлемде медициналық көмекке жүгінудің ең көп таралған себептерінің бірі болып табылады. XIX ғасырдың басында ғылыми химияның пайда болуымен жоғары улы синтетикалық заттар пайда болды.

Өткір улану соңғы онжылдықтарда қоршаған ортада әртүрлі химиялық заттардың ‒ 5 миллионнан астам заттардың жиналуына байланысты ерекше өзекті болды. 60 мыңға жуық препарат тікелей тұрмыста тағамдық қоспалар (5500 атау), дәрілік заттар (6000 атау), пестицидтер (1500 атау), тұрмыстық химия препараттары, косметикалық құралдар және т. б. түрінде қолданылады.

Балалардың жіті улануы барлық жазатайым оқиғалар арасында 38,1%-ды құрайды, саны бойынша тек жарақаттардан кейін ғана орын алады.

Балалардағы улану кезінде шұғыл көмек көрсету келесі принциптерге негізделген.

1. Уытты заттардың одан әрі түсуін тоқтату және ағзадан шығарылуын жеделдету - белсенді детоксикация әдістері.
2. Ағзадағы улы заттың метаболизмін жағымды түрде өзгертетін немесе оның уыттылығын төмендететін арнайы (антидотты) терапияны қолдану арқылы жедел залалсыздандыру.
3. Уытты затпен басым зақымдануға ұшырайтын ағзаның функциясын қорғауға және қолдауға бағытталған емдік шараларды жүзеге асыру ‒ симптоматикалық терапия.

Оқиға орнында уланудың ықтимал себебін анықтау, улы заттың түрін, оның мөлшерін және ағзаға ену жолын анықтау, мүмкін болса, улану уақытын, ерітіндідегі улы заттың концентрациясын немесе дәрі-дәрмектердің мөлшерін білу қажет.

Сонымен қатар, баланың іліспе немесе өткен аурулары туралы, бұл уланудың жалғыз немесе топтық екендігі туралы ақпарат болуы керек. Жедел жәрдем қызметкерлері бұл мәліметтерді жедел уланумен баланың түсетін стационардың дәрігеріне хабарлауы тиіс.

Уытты заттың ағзаға түсуі тек ауыз арқылы ғана емес (ауызша улану), сонымен қатар тыныс алу жолдары арқылы (ингаляциялық улану), мұрынның шырышты қабаты, көздің конъюнктивасы арқылы немесе дененің әртүрлі қуыстарына (тік ішек және т.б.) заттарды енгізу, сондай-ақ, тері арқылы мүмкін болатындығын есте ұстаған жөн. Жіті уланудың клиникалық белгілері бар, сондай-ақ улануға күдікті барлық зардап шеккендер шұғыл емдеуге жатқызуға жатады.

Шұғыл көмек:

1. Теріден және шырышты қабықтардан уды алып тастау-ағынды сумен жуу. Көзді 10-15 минут қайнаған сумен жуған дұрыс (физикалық ерітіндімен, сүтпен жууға болады).
2. Асқазаннан уытты жою:

а) көп сусын ішкеннен немесе тіл түбірін тітіркендіргеннен кейін жасанды құсу.

Уытты кетіру үшін асқазанды жуғанға дейін және одан кейін белсендірілген көмір (100-200 мл изотоникалық ерітіндіде 30-50 г) енгізіледі.

Асқазанды жуғаннан кейін ішке өсімдік майын беріңіз (шай қасық ‒ 3 жасқа дейін, десерт ‒ 7 жасқа дейін, ас қасық ‒ үлкен балаларға), содан кейін қайталаңыз; бүркеуштер ‒ ақуыз суы (1 литр суға 4-12 шайқалған ақуыз), крахмал, ұн, кисель, сүт суспензиясы.

Жедел жәрдем шақыру ережелері

Жедел медициналық жәрдем қызметі ересектер мен балалар үшін өзінің ұтқырлығы мен қолжетімділігіне байланысты ауруханаға дейінгі емдеудің аса маңызды буыны болып табылады. Қазақстан Республикасында жедел медициналық көмек көрсету "тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің тізбесін бекіту туралы"Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 16 қазандағы № 672 қаулысына сәйкес тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлеміне кіреді. ЖМК бригадалары денсаулығына және өміріне қауіп төндіретін кез келген жағдайларда, жазатайым жағдайларда және кенеттен болған қатты ауыр сырқаттарда оқиға орнында да, жол үстінде де шақыртуға шығады.

Петропавл қаласында халыққа жедел медициналық көмекті облыстық жедел медициналық көмек орталығы, СҚО аудандарындағы халыққа - ОЖМКО аудандық қосалқы станциялары.

2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ-225/2020 "Жедел медициналық көмек көрсету, оның ішінде медициналық авиацияны тарта отырып, оның қағидаларын бекіту туралы ауруханаға дейінгі кезеңнің жұмысын регламенттейтін негізгі нормативтік-құқықтық құжат болып табылады.

Осы құжатқа сәйкес халықтан "103"-ке келіп түсетін барлық шақырулар жеделдіктің 4 санатына бөлінген:

1 - жеделділік санатындағы шақырту - өміріне тікелей қауіп төндіретін, жедел медициналық көмек көрсетуді қажет ететін пациенттің жай-күйі;

2 - жеделділік санатындағы шақырту - өміріне медициналық көмек көрсетусіз әлеуетті қауіп төндіретін пациенттің жай-күйі;

3 - жеделділік санатындағы шақырту - денсаулығына медициналық көмек көрсетусіз әлеуетті қауіп төндіретін пациенттің жай-күйі;

4 - жеделділік санатындағы шақырту - жіті ауруынан немесе созылмалы ауруының асқынуынан туындаған, ағзалар мен жүйелердің кенеттен болған және айқын көрінетін бұзылуларынсыз пациенттің өмірі мен денсаулығына тікелей және әлеуетті қауіп төндірмейтін пациенттің жай-күйі.

ҚР ДСМ 2017 жылғы2020 жылғы 30
қарашадағы № ҚР ДСМ-225/2020 "Жедел медициналық көмек көрсету, оның ішінде медициналық авиацияны тарта отырып, оның қағидаларын бекіту туралы" бұйрығын орындау үшін 2018 жылғы 01.04 бастап Петропавл қаласында 4 санаттағы жедел шақыртулар тәулік бойы жұмыс істейтін МСАК ұйымдарының шұғыл көмек бөлімшелерінің бригадаларына қызмет көрсету үшін беріледі. Сонымен қатар №1, №2, №3 емханаларда шұғыл көмекті 2 бригада көрсетеді, «Денсаулық» ЖКМ - де-1 бригада.

Солтүстік Қазақстан облысының Жедел медициналық көмек қызметін оңтайландырудың Жол картасын орындау шеңберінде 2019ж. 01.03. бастап Солтүстік қазақстан облысы бойынша барлық «103» шақырулар облыстық жедел медициналық көмек орталығының базасында орналасқан ЖМК бірыңғай диспетчерлік қызметінің Саll-орталығына келіп түсуде.

Саll-орталықта барлық шақыруларды диспетчерлер сұрыптайды және ЖМК бригадаларына, МСАК жанындағы ЖМК бригадаларына және аудандық қосалқы станция бригадаларына беріледі. Сондай-ақ, мұнда барлық көшпелі бригадалардың жұмысына жедел бақылау жүргізіледі, "103" нөміріне келіп түскен қоңыраулардың аудиожазбасы, шұғыл жағдайлар туындаған кезде көшпелі бригадалардың қызметкерлері мен халыққа консультативтік көмек көрсету жүргізіледі. Сондай-ақ, халыққа арналған жедел медициналық көмек қызметінің тәулік бойы жұмыс істейтін сенім телефоны: 8(7152) 46-00-08; 103.

Петропавл қаласында шұғыл және шұғыл психиатриялық көмекті психикалық денсаулық орталығының бригадасы көрсетеді, телефон: 46-42-30.

Шақыруды өңдеу уақыты ЖМЖ диспетчері оны алған сәттен бастап ЖМЖ бригадасына қызмет көрсету үшін бергенге дейін 5 минутты құрайды, осы уақыт ішінде шұғылдық санаттары бойынша сұрыптау жүргізіледі.

 ЖМК бригадалардың  диспетчерден шақыртуды қабылдаған сәттен бастап, пациенттің тұрған жеріне дейін жету уақыты:

1-жеделділік санаты - он минутқа дейінгі;

2-жеделділік санаты - он бес минутқа дейінгі;

3-жеделділік санаты - отыз минутқа дейінгі;

4-жеделділік санаты - алпыс минутқа дейінгі уақытты құрайды.

Жедел медициналық жәрдем бригадасын шақыру кезінде мыналарды хабарлау қажет:

- ЖМК шақыруға себеп;

- пациенттің/зардап шегушінің аты-жөні;

- пациенттің/зардап шегушінің жасы;

- пациенттің/зардап шегушінің жынысы;

- пациенттің орналасқан жеріне жол жүру бойынша бағдарлы деректерді міндетті түрде көрсете отырып, пациенттің мекенжайы (оқиға орны) (кіреберіс есігінің коды, кіреберістің реттік нөмірі, қабат, мекенжайдың дәлдігі бойынша ақпарат болмаған кезде қосымша бағдарлар);

- диспетчер қойған қосымша сұрақтарға жауап беру.

Жеделділік санаттарын шақыру себебіне байланысты "103" диспетчері айқындайды, сондықтан ЖМК бригадасын шақырушы адамға пациентке/зардап шегушіге шақыру мән-жайлары бойынша шынайы, барынша анық ақпарат беру маңызды сәт болып табылады, сондай-ақ шақырудың жеделділік санатын нақтылау үшін диспетчер қоятын сұрақтарға нақты жауап беру маңызды.

Бұл жіберілетін бригаданың профилін анықтау және мекен-жай мен науқасты іздеуге уақыт жоғалтпай шақыруға уақтылы келу үшін қажет.

Мүмкіндігінше, бригаданы көшеде, қақпаның немесе кіреберістің жанында қарсы алыңыз. ЖМК бригадасы келгенге дейін диспетчер берген ұсыныстарды орындау, науқасқа еркін қол жеткізуді қамтамасыз ету, үй жануарларын аулақ ұстау қажет.

Қажет болған жағдайда азаматтар мен ішкі істер органдарының өкілдері науқас пен зардап шегушіге, сондай-ақ жедел медициналық жәрдем бригадаларына жәрдемдесуге және мүмкін болатын көмек көрсетуге міндетті.

Қандай жағдайларда ЖМК бригадасын шақырудан бас тартуға болады:

1. Куәландыру және қайтыс болу актісін жасау;
2. Пациенттерді стационардан үйге жеткізу;
3. Сот-наркологиялық, сот-медициналық, сот-психиатриялық сараптама жүргізу;
4. Медициналық ұйымдар тағайындаған диагностикалық және емдік рәсімдерді орындау қажеттілігі;
5. Стационарларда консультациялық көмек көрсету;
6. Жұмыс уақытында МСАК ұйымдарында, пациенттің өміріне қауіп төнбейтін жағдайларда стационарлық көмек көрсететін медициналық ұйымдарда тікелей көмек көрсетуге және медициналық ұйымдарда білікті медициналық көмек көрсету үшін қажетті жағдайлар бар болғанда;
7. Шақыруды рәсімдеу мүмкін болмаған жағдайда-пациенттің / зардап шегушінің орналасқан жері бойынша нақты ақпарат жоқ (мекенжайы және қандай да бір қосымша координаттары жоқ) болу;
8. МСАК ұйымдарының жолдамасы бойынша пациенттерді жоспарлы тәртіппен емдеуге жатқызу.

ЖМК бригадаларын негізсіз шақыруларға жол берген және әдейі жалған деректерді хабарлаған адамдар «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» ҚР Кодексіне сәйкес әкімшілік тәртіппен қолданыстағы заңнамаға сәйкес жауапкершілікке тартылады, 334-бап – «Арнайы қызметтерді көрінеу жалған шақыру».

Жедел жәрдем келесі жағдайларда шақырылады:

1. Жазатайым оқиғалар, жарақаттар немесе уланулар.
2. Науқастың немесе оның айналасындағы адамдардың өмірі мен денсаулығына елеулі зиян келтіруі мүмкін аурулардың өршуі.
3. Босану немесе жүктіліктің асқынуы.

Дереу жедел медициналық жәрдем қызметіне (ЖМЖС) жүгініңіз.

Ескертпе: бұдан басқа, алғашқы медициналық-санитариялық көмек мамандарының өтініші бойынша ЖММК қызметкерлері шұғыл емдеуге жатқызуды қажет ететін пациенттерді тасымалдауды жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасының аумағында жүрген азаматтарына, шетелдіктерге және азаматтығы жоқ адамдарға жедел медициналық көмек тегін көрсетіледі

ЖМК қызметінің мамандары бармайды:

1. Амбулаториялық-емханалық ұйымдардың жұмыс уақытында шұғыл медициналық көмекке мұқтаж емес науқастың үйіне.
2. Емдеуші дәрігер тағайындаған емшараларды орындауға (көктамыр ішіне, бұлшықетішілік, тері астына инъекциялар, қандағы қантты анықтау және т. б.)
3. Шұғыл емдеуге жатқызуды қажет етпейтін жоспарлы науқастарды тасымалдауға.
4. Сот-наркологиялық және медициналық сараптамалардың басқа да түрлерін жүргізуге.
5. Медициналық ұйымдарға консультациялық көмек көрсетуге.
6. Науқастарды стационардан үйге жеткізуге.
7. Өлім жағдайларын куәландыруға.

Ескертпе: бұдан басқа, жедел медициналық көмек қызметінің мамандары сот-медициналық қорытындылар, алкогольдік масаңдықты куәландыру актілерін, еңбекке жарамсыздық парақтары мен анықтамаларды бермейді.

Жедел медициналық жәрдем қызметіне хабарласқан кезде қоңырау шалушы бірқатар ережелерді сақтауға тиіс: 

№1 ЕРЕЖЕ

Қоңырау шалушы науқастың нақты мекен-жайын, алдыңғы есіктің кодын, сондай-ақ үйге жетудің ең оңай жолын түсіндіруге тиіс. Бұдан басқа, жедел медициналық көмек қызметінің қызметкері пациент туралы қойған барлық сұрақтарға мүмкіндігінше дәл жауап беру қажет. Себебі бригаданың қажетті профилі, келу жылдамдығы (кардиологиялық, педиатриялық, желілік және т.б.) осыған байланысты. 

№2 ЕРЕЖЕ

Диспетчермен сөйлескеннен кейін бірнеше минут өткен соң, пәтердегі адамдардың бірі (егер, әрине, жағдай мүмкіндік берсе) көшеге шығып, "жедел жәрдем" қызметкерлерін қарсы алу керек. Әсіресе мұндай әрекеттер кешке және түнде құпталады. Өйткені, біріншіден, олар бригаданың келуін жеделдетеді, ал екіншіден, олардың арасында көпшілігі әйелдер болғандықтан, ЖМК қызметкерлері үшін кепілдік береді.

№3 ереже

Оқиға орнына келген жедел жәрдем қызметкерлері жұмыс үшін жағдай жасауы керек, өйткені оның тиімділігі осыған байланысты.

Ең алдымен, пациенттен барлық бөтен адамдарды алып тастау керек. Содан кейін жедел медициналық жәрдем қызметіне жүгінуге түрткі болған себептерді нақты тұжырымдау, сондай-ақ ЖМК бригадасы келгенге дейін пациенттің шағымдары мен мінез-құлқы туралы хабарлау қажет.

Сонымен қатар, егер науқас созылмалы аурулардан зардап шегетін болса, аурудың динамикасы тіркелетін қолдағы барлық құжаттарды (емханалық амбулаториялық карта, ауру тарихынан үзінді көшірмелер, кардиограммалар және т.б.) алдын ала дайындап, дәрігерге келгеннен кейін тапсыру қажет.

№4 ереже

Пациентті ауруханаға жатқызған жағдайда оны тек бір туысына немесе танысына еріп жүруге рұқсат етіледі.

Ескертпе: жедел медициналық жәрдем бригадасын негізсіз шақыруға жол берген немесе диспетчерге көрінеу жалған ақпарат хабарлаған адамдар Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес жауапкершілікке тартылуы мүмкін.

Мемлекеттік қызмет көрсету бойынша талдамалық ақпарат 2025 жылдың 6 айында жедел жәрдем қызметі

Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы

Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізілімін бекіту туралы

Орындалған мемлекеттік қызметтер

Жедел медициналық көмек шақырту мемлекеттік қызмет көрсетуге қойылатын негізгі талаптар тізімі

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ-2252020 бұйрығы

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2025 жылғы 4 сәуірдегі № 32 бұйрығы

https://www.youtube.com/watch?v=aWhLl3NdR-0

СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ ІС-ҚИМЫЛ ТУРАЛЫ

Қазақстан Республикасының Заңы

1-бап. Осы Заңда қамтылатын кейбір ұғымдарды түсіндіру

сыбайлас жемқорлық – жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдардың, мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдардың, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдарға теңестiрiлген адамдардың, лауазымды адамдардың өздерінің лауазымдық (қызметтік) өкiлеттiктерін және соған байланысты мүмкiндiктерiн жеке өзi немесе делдалдар арқылы жеке өзіне не үшінші тұлғаларға мүлiктiк (мүліктік емес) игiлiктер мен артықшылықтар алу немесе табу мақсатында заңсыз пайдалануы, сол сияқты игiлiктер мен артықшылықтарды беру арқылы осы адамдарды параға сатып алу;

мүдделер қақтығысы – жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдардың, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдардың, оларға теңестірілген адамдардың, лауазымды адамдардың жеке мүдделері мен олардың лауазымдық өкілеттіктері арасындағы қайшылық, мұндай жағдайда аталған адамдардың жеке мүдделері олардың өз лауазымдық міндеттерін орындамауына және (немесе) тиісінше орындамауына алып келуі мүмкін;

5-бап. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың мақсаты мен міндеттері

1. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың мақсаты қоғамда сыбайлас жемқорлықты жою болып табылады.
2. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мақсатына қол жеткізу мынадай:

1) қоғамда сыбайлас жемқорлыққа төзбестік ахуалын қалыптастыру;

2) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға ықпал ететін жағдайлар мен себептерді анықтау және олардың салдарларын жою;

3) сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл субъектілерінің өзара іс-қимылын нығайту;

4) сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі халықаралық ынтымақтастықты дамыту;

5) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу, ашу және тергеп-тексеру міндеттерін шешу арқылы іске асырылады.

14-бап. Жақын туыстардың, ерлі-зайыптылардың немесе жекжаттардың бiрге қызмет (жұмыс) iстеуiне жол бермеу

1. Жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдар, мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдар (өз қызметін тұрақты емес немесе басқа жұмыстан босатылған негізде жүзеге асыратын мәслихат депутаттарын қоспағанда) және мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдарға теңестірілген адамдар (Қазақстан Республикасының Президенттігіне, Қазақстан Республикасы Парламентінің немесе мәслихаттарының депутаттығына, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдігіне, сондай-ақ жергілікті өзін-өзі басқарудың сайланбалы органдарына мүшелікке кандидаттарды қоспағанда), лауазымды адамдар өздерiнiң жақын туыстары, жұбайы (зайыбы) және (немесе) жекжаттары атқаратын лауазымдарға тiкелей бағынысты болатын лауазымдарды атқара алмайды, сондай-ақ жақын туыстары, жұбайы (зайыбы) және (немесе) жекжаттары тікелей бағынысында бола алмайды.

2. Осы баптың 1-тармағының талаптарын бұзатын адамдар, егер олар көрсетілген бұзушылық байқалған кезден бастап үш ай ішінде оны ерікті түрде жоймаса, осындай бағыныстылықты болғызбайтын лауазымға ауысуға тиіс, ал осындай ауысу мүмкін болмаған кезде осы қызметшілердің біреуі лауазымынан шығарылуға немесе көрсетілген функциялардан өзгедей босатылуға тиіс.

Ескертпе. Осы Заңда жақын туыстар деп ата-аналары (ата-анасы), балалары, асырап алушылар, асырып алынған балалар, ата-анасы бір және ата-анасы бөлек аға-інілері мен апа-сіңлілері (қарындастары), атасы, әжесі, немерелері, жекжаттар деп – жұбайының (зайыбының) ата-анасы бір және ата-анасы бөлек аға-інілері мен апа-сіңлілері (қарындастары), ата-аналары мен балалары түсініледі.

15-бап. Мүдделер қақтығысы

1. Жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдарға, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдарға, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдарға теңестірілген адамдарға, лауазымды адамдарға, егер мүдделер қақтығысы орын алған болса, лауазымдық міндеттерін жүзеге асыруға тыйым салынады.
2. Осы баптың 1-тармағында аталған адамдар мүдделер қақтығысын болғызбау және шешу бойынша шаралар қабылдауға тиіс.
3. Осы баптың 1-тармағында аталған адамдар тікелей басшысына не өздері жұмыс істейтін ұйымның басшылығына туындаған мүдделер қақтығысы туралы немесе оның туындау мүмкіндігі туралы, өздеріне бұл жөнінде мәлім болысымен жазбаша нысанда хабарлауға міндетті.

Тікелей басшысы не ұйымның басшылығы осы баптың 1-тармағында аталған адамдардың өтініштері бойынша немесе басқа да көздерден ақпарат алған кезде мүдделер қақтығысын болғызбау және реттеу бойынша мынадай шараларды уақтылы қабылдауға:

1) осы баптың 1-тармағында аталған адамдарды лауазымдық міндеттерін орындаудан шеттетуге және мүдделер қақтығысы туындаған немесе туындауы мүмкін мәселе бойынша лауазымдық міндеттерді орындауды басқа адамға тапсыруға;

2) лауазымдық міндеттерін өзгертуге;

3) мүдделер қақтығысын жою бойынша өзге де шаралар қабылдауға міндетті.

22-бап. Мемлекеттік органдардың, ұйымдардың, квазимемлекеттік сектор субъектілері мен сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі лауазымды адамдардың өкілеттіктері

1. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылды өз құзыреті шегінде барлық мемлекеттік органдар, ұйымдар, квазимемлекеттік сектор субъектілері мен лауазымды адамдар жүргізуге міндетті.
2. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды анықтауды, жолын кесуді, ашуды, тергеп-тексеруді және алдын алуды және оларды жасауға кінәлі адамдарды жауапқа тартуды өзі құзыреті шегінде прокуратура, ұлттық қауіпсіздік, ішкі істер, әскери полиция органдары, экономикалық тергеп-тексеру қызметі, Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметі жүзеге асырады.

23-бап. Жұртшылықтың сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға қатысуы

Жеке тұлғалар, қоғамдық бірлестіктер және өзге де заңды тұлғалар сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл кезінде мынадай шаралар қолданады:

1) өздеріне мәлім болған сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасау фактілері туралы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен хабарлайды;

2) сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша заңнама мен құқық қолдану практикасын жетілдіру жөнінде ұсыныстар енгізеді;

3) сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыруға қатысады;

4) сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдық басқа да субъектілерімен және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі уәкілетті органмен өзара іс-қимылды жүзеге асырады;

5) мемлекеттік органдардан сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі қызмет туралы ақпаратты Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен сұратады және алады;

6) сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша зерттеулер, оның ішінде ғылыми және әлеуметтік зерттеулер жүргізеді;

7) бұқаралық ақпарат құралдарында түсіндіру жұмыстарын жүргізеді және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша әлеуметтік маңызды іс-шаралар ұйымдастырады.

24-бап. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар туралы хабарлау

1. Дайындалып жатқан, жасалатын немесе жасалған сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық туралы ақпаратқа ие адам бұл туралы жоғары тұрған басшыға және (немесе) мемлекеттік органның не өзі қызметкері болып табылатын ұйымның басшылығына және (немесе) уәкілетті мемлекеттік органдарға хабар береді.
2. Жоғары тұрған басшы, мемлекеттік органның, ұйымның басшылығы, уәкілетті мемлекеттік органдар сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық туралы келіп түскен хабар бойынша Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес шаралар қабылдауға міндетті.
3. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық фактісі туралы хабарлаған немесе сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға өзгеше түрде жәрдем көрсететін адам мемлекет қорғауында болады және Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен көтермеленеді.

Осы тармақтың ережелері сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық фактісі туралы көрінеу жалған ақпартты хабарлаған адамдарға қолданылмайды, олар заңға сәйкес жауапты болады.

4. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға жәрдем көрсететін адам туралы ақпарат мемлекеттік құпия болып табылады және заңда белгіленген тәртіппен ұсынылады. Көрсетілген ақпаратты жария ету заңда белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.

25-бап. Заңсыз алынған мүлікті немесе заңсыз көрсетілген қызметтердің құнын өндіріп алу (қайтару)

1. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар нәтижесінде заңсыз алынған мүлiктi өз еркiмен тапсырудан немесе мемлекетке оның құнын немесе заңсыз алынған көрсетілетін қызметтердің құнын төлеуден бас тартылған жағдайларда, оларды өндіріп алу прокурордың, мемлекеттік кіріс органдарының не осыған заңмен уәкiлеттiк берiлген басқа да мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдардың талап қоюы бойынша, заңды күшіне енген сот шешiмi негізінде жүзеге асырылады. Көрсетілген органдар сот шешiм шығарғанға дейiн құқық бұзушыға тиесiлi мүлiкті сақтау жөнінде шаралар қабылдайды.
2. Осы баптың 1-тармағында көрсетілген жағдайларда прокурор, мемлекеттік кіріс органдары не осыған заңмен уәкілеттік берілген басқа да мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар заңсыз алынған мүлікті мемлекет кірісіне айналдыру және (немесе) заңсыз алынған көрсетілетін қызметтердің құнын мемлекет кірісіне өндіріп алу туралы талап қоюымен заңда белгіленген мерзімдерде сотқа жүгінеді.
3. Егер жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамнан, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамнан және мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамға теңестірілген адамнан және лауазымды адамнан жұмыстан шығару, тиісті функцияларды орындаудан өзгедей босату кезінде заңсыз алынған мүлік немесе заңсыз көрсетілген қызметтің құны өндіріліп алынбаса, осындай босату туралы шешім қабылдайтын лауазымды адам немесе орган кінәлі адамның тұрғылықты жері бойынша мемлекеттік кіріс органдарына құқыққа қайшы алынған кірістер туралы хабарлама жібереді.
4. Тапсырылған мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау және одан әрі пайдалану Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен жүзеге асырылады.

26-бап. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар нәтижесінде жасалған мәмілелердің, шарттардың, актілердің және әрекеттердің жарамсыздығы

1. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар нәтижесінде жасалған мәмілелерді, шарттарды уәкілетті мемлекеттік органдардың, мүдделі тұлғалардың немесе прокурордың талап қоюы бойынша Қазақстан Республикасының заңында белгіленген тәртіппен сот жарамсыз деп таниды.
2. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар нәтижесінде актілерді қабылдау және әрекеттерді жасау тиісті актілердің күшін жоюға (қолданысын тоқтатуға) уәкілеттік берілген адамдардың не мүдделі тұлғалардың немесе прокурордың талап қоюы бойынша сот тәртібімен олардың күшін жою (жарамсыз деп тану) үшін негіз болып табылады.

Қазақстан Республикасының

Президенті                                                                                                       Н.НАЗАРБАЕВ